Mudra στην Ashtanga Yoga: Σημασία, Τύποι & Λειτουργία

Η λέξη mudrā (μούντρα) προέρχεται από τα σανσκριτικά και αποτελείται από δύο ρίζες:

• mud (मुद्), που σημαίνει χαρά, ευχαρίστηση, ευδαιμονία,

• και rā (रा), που σημαίνει δώσε, προσέφερε, χάρισε.

Η λέξη μπορεί να μεταφραστεί ως «αυτό που προσφέρει ευδαιμονία», ή πιο ποιητικά, ως «η σφραγίδα της χαράς».

Στη φιλοσοφία της γιόγκα, η μούντρα που  "σημαίνει "σφραγίδα", "κλείδωμα" ή "στάση που μεταμορφώνει την ενέργεια" είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια απλή χειρομορφή. Είναι νευροενεργειακές χειρομορφές ή συγκεκριμένες στάσεις χεριών και σώματος ή ακόμη και πρόθεσης  που αποσκοπούν στην κατεύθυνση της prana (ζωτικής ενέργειας), στη σταθεροποίηση του νου και στη βαθύτερη σύνδεση με την εσωτερική εμπειρία.

Τύποι μούντρας στη γιογκική παράδοση:

Η παράδοση αναγνωρίζει πολλές κατηγορίες mudra:

• Hasta Mudra – στάσεις χεριών (π.χ. Jnana, Anjali)

• Mana Mudra – νοητικές μούντρας (1.Η συγκέντρωση στο drishti (σημείο βλέμματος) λειτουργεί ως εσωτερική μούντρα του νου, που οδηγεί τον ασκούμενο στην pratyahara (απόσυρση των αισθήσεων) 2. Η ρυθμική, επαναλαμβανόμενη φύση της πρακτικής (vinyasa) κρατά τον νου δεμένο στη ροή, σαν εσωτερική σφραγίδα παρουσίας)

• Kaya Mudra – στάσεις ολόκληρου του σώματος ( Ολόκληρη η πρακτική asana στην Ashtanga είναι μια διαδοχή από kaya mudras, ενεργειακές μορφές που σφραγίζουν πρόθεση και κατευθύνουν την prana. Κάθε asana, όταν γίνεται με bandhas, αναπνοή και drishti, γίνεται μια δυναμική μούντρα του σώματος. )

• Bandha ως Mudra - εσωτερικά ενεργειακά κλειδώματα ( Mula Bandha, Uddiyana Bandha και Jaladara Bandha )

• Adhara / Prana Mudra - τεχνικές κατεύθυνσης της prana στα ενεργειακά κέντρα (δομή της πρακτικής και η χρήση των bandhas και της ujjayi pranayama δημιουργούν εσωτερικές διαδρομές ροής της prana)

Στην Ashtanga, δεν διδάσκονται μεμονωμένες hasta mudras ,αλλά οι ενεργειακές αρχές που επιδιώκουν οι μούντρας βρίσκονται ενσωματωμένες στην ίδια τη φύση της πρακτικής. H τοποθέτηση των χεριών δεν είναι απλώς σωματική αλλά υποστηρίζει την ενεργειακή κατεύθυνση, τη συγκέντρωση και τη σταθερότητα του ασκούμενου.

Σε πολλές στάσεις (όπως Tadasana, Samasthiti, Prasarita Padottanasana, Utthita Hasta Padangusthasana, pashimotanasana), οι παλάμες και τα δάχτυλα παραμένουν ενωμένα και ενεργά - όχι για αισθητικούς λόγους, αλλά για να συγκρατούν και να προσανατολίζουν την ενέργεια προς το κέντρο.

Η ένωση των δακτύλων και η ενεργή παρουσία των παλαμών σε πολλές στάσεις της Ashtanga δεν έχει μόνο αισθητική σημασία, αλλά φέρει βαθιά ενεργειακή και συμβολική λειτουργία. Όταν τα δάχτυλα είναι μαζί, δηλώνεται η ενότητα της πρόθεσης· η συνεργασία σώματος, νου και prana σε μία κοινή κατεύθυνση. Παράλληλα, αποτρέπεται η διαρροή της ενέργειας, καθώς τα χαλαρά ή ανοιχτά δάχτυλα διασκορπίζουν την προσοχή, ενώ η συνειδητή τους ένωση δημιουργεί αίσθηση εσωτερικής σφράγισης και σταθερότητας. Αυτή η λεπτομέρεια καλλιεργεί τη νοητική συγκέντρωση, λειτουργώντας σαν φυσικό σημείο dharana, μια γέφυρα σύνδεσης με το σώμα και την παρούσα στιγμή.

Όταν τα δάχτυλα είναι ενωμένα και ιδιαίτερα όταν κλείνουμε τις θέσεις με κλειστές λάβες δακτύλων ή καρπών όπως η Prasarita Padottanasana ή η Utthita Hasta Padangusthasana, Paschimotanasana δημιουργείται ένα κλειστό ενεργειακό κύκλωμα, με αποτέλεσμα η prana να κυκλοφορεί πιο ολοκληρωμένα μέσα στο σώμα, ενισχύοντας την ενεργειακή ροή και την διάλυση των ''μπλοκαρισμάτων''. Πρόκειται για μια "σιωπηλή" μούντρα, που συμφωνεί με την πρόθεση των hasta mudras, χωρίς να ακολουθεί συγκεκριμένη ονοματολογία ή τελετουργικό. Είναι απλώς παρούσα ως υποστήριξη και κατεύθυνση στην πρακτική.

Τέλος, τα ενωμένα δάχτυλα προσφέρουν σαφή γραμμή και καθαρή νοητική και ενεργειακή κατεύθυνση, υποστηρίζοντας την ευθυγράμμιση και τη δομή του σώματος με ακρίβεια.

Jnana / Chin Mudra στην Ashtanga Εμφανίζεται σε καθιστές στάσεις όπως Padmasana,  – συνήθως στο κλείσιμο της πρακτικής ή στην pranayama.

• Ο αντίχειρας (purusha) ενώνεται με τον δείκτη (prakriti): συμβολίζει την ένωση του ατομικού με το παγκόσμιο.

• Τα υπόλοιπα δάχτυλα εκτείνονται ελαφρώς, δείχνοντας την απελευθέρωση από τις τρεις gunas (ιδιότητες της φύσης).

• Αυτή η mudra ενισχύει τη συγκέντρωση και δημιουργεί έναν συμβολικό κύκλο ολοκλήρωσης ανάμεσα στον ασκούμενο και το σύμπαν.

  
  

  Η Anjali Mudra εμφανίζεται στην θέση Samasthiti ως χειρονομία ευγνωμοσύνης και συγκέντρωσης.

  
  

Bandhas ως Εσωτερικές Μούντρας 

Οι bandhas (ενεργειακά κλειδώματα) αποτελούν τον βασικό τρόπο δόμησης της ενέργειας στην Ashtanga και συχνά χαρακτηρίζονται ως "εσωτερικές μούντρας".

• Mula Bandha (ριζικό κλείδωμα): ενεργοποιείται συνεχώς καθ’ όλη τη διάρκεια της πρακτικής και συμβάλλει στην ανύψωση της ενέργειας από το πυελικό έδαφος προς τα πάνω.

• Uddiyana Bandha (κοιλιακό κλείδωμα): προσφέρει στήριξη στον κορμό και κατευθύνει την prana στο κέντρο.

• Jalandhara Bandha (λαιμό): εφαρμόζεται κυρίως στην καθιστή πραναγιάμα, όχι κατά τη διάρκεια των asanas, αλλά ολοκληρώνει τη «σφράγιση» του ενεργειακού κυκλώματος.  Συνδυαστικά, τα bandhas λειτουργούν όπως μια μούντρα πλήρους σώματος, που σταθεροποιεί και κατευθύνει την prana με ακρίβεια.

Drishti & Udjayi: Μούντρα του Βλέμματος & της Αναπνοής . To drishti (σημεία εστίασης του βλέμματος) και η ujjayi pranayama δεν αναφέρονται ως μούντρα, αλλά λειτουργούν όπως αυτές:

• Το drishti εστιάζει και σταθεροποιεί το νου (σαν την εσωτερική συγκέντρωση ενός trataka). Το drishti (σημείο εστίασης) λειτουργεί σαν mudra του βλέμματος. Δεν είναι μόνο οπτικό εργαλείο, αλλά μέσο δέσμευσης του νου.

• Η udjayi αναπνοή ρυθμίζει το νευρικό σύστημα, κατευθύνει την prana και δημιουργεί εσωτερική θερμότητα – λειτουργεί σαν αναπνευστική μούντρα. Η udjayi αναπνοή, ρυθμική και ηχητική, είναι μία "mudra του νου" – κατευθύνει τη συνείδηση προς το εσωτερικό και στηρίζει την pratyahara (απόσυρση των αισθήσεων).

Η Πρόθεση ως Μούντρα Στην Ashtanga, η ίδια η επαναληπτική φύση της πρακτικής και η εσωτερική δέσμευση σε μια συγκεκριμένη ροή στάσεων λειτουργεί σαν ψυχοενεργειακή μούντρα: κρατά τον ασκούμενο σε ένα «ενεργό διαλογισμό εν κινήσει», με το σώμα, την αναπνοή και τον νου να συνεργάζονται αρμονικά.

Η Στάση του Σώματος ως Μούντρα:  Κάθε στάση (asana), όταν εκτελείται με επίγνωση, γίνεται η ίδια μια mudra: ένα συμβολικό αποτύπωμα της πρόθεσης του ασκούμενου, μια φυσική και ενεργειακή σφραγίδα πάνω στον εσωτερικό του χάρτη.

Η Ashtanga δεν εφαρμόζει πλουραλιστικά ούτε τυπικά τις μούντρας με τον κλασικό τρόπο, αλλά η ουσία τους είναι βαθιά παρούσα: στην ακριβή τοποθέτηση των χεριών, στα ενεργειακά κλειδώματα, στην αναπνοή, στο βλέμμα, και  κυρίως – στην εσωτερική πρόθεση.

Μέσα από την ευθυγράμμιση, την πρόθεση, την αναπνοή, τα κλειδώματα και τη ροή, ολόκληρη η πρακτική γίνεται μια κινούμενη, ζωντανή μούντρα.

Δεν πρόκειται για τεχνική που «προστίθεται», αλλά για ενεργειακή ποιότητα που αποκαλύπτεται, όταν ο ασκούμενος επιστρέφει στο σώμα του, με επίγνωση, και με πίστη στη γνώση που ήδη υπάρχει μέσα του.